Co wybrać dom z bali czy kanadyjski?

Choć postanowienie o budowie domu z drewna to sposób na zapewnienie sobie o wiele większego komfortu niż w tradycyjnych budynkach murowanych, to wybór konkretnej technologii wymaga podjęcia rozważnej decyzji. W naszym kraju najwięcej obiektów drewnianych powstaje albo jako domy kanadyjskie, albo tradycyjne domy z bali. Wybór jednego z tych rozwiązań powinien być poprzedzony zapoznaniem się z ich charakterystyką i zaletami.

Dlaczego warto się zdecydować na dom z drewna?

Domy z drewna stają się coraz bardziej popularne i chociaż wciąż stanowią mniejszą część rozpoczynanych inwestycji, to osoby rozważające budowę domu jednorodzinnego znacznie częściej biorą je pod uwagę jako korzystniejszą alternatywę dla technologii murowanej. Domy drewniane wyróżniają się wieloma unikalnymi cechami za sprawą dużej elastyczności, jeśli chodzi o projekt i wygląd zewnętrzny oraz znakomite parametry użytkowe i atrakcyjny wygląd. Jedną z ważnych kwestii uwzględnianych przez potencjalnych właścicieli jest znacznie krótszy czas potrzebny na ukończenie budowy. W przypadku domu murowanego inwestycja zamknięta w ciągu jednego roku jest zwykle uważana za spory sukces, przy domach drewnianych okresy kilkutygodniowe są na porządku dziennym. Poza znacznym skróceniem czasu wykonywania robót liczy się także uniezależnienie poszczególnych etapów od pory roku. Wśród prac „mokrych” znajduje się tu tylko budowa fundamentów oraz ewentualnie komina, o ile będzie on wzniesiony w klasycznej technologii. Pozostałe roboty można bez przeszkód kontynuować przy niemal dowolnej temperaturze – wyjaśnia przedstawiciel firmy MARUX, specjalizującej się w budowie drewnianych domów z bali.

Drewno jako materiał konstrukcyjny ma wiele zalet, zwłaszcza wobec znacznego postępu w technologiach jego obróbki i zabezpieczania. Wyróżnia się najkorzystniejszym spośród wszystkich materiałów budowlanych stosunkiem własnej masy do parametrów wytrzymałościowych, które sprawiają, że nadaje się właściwie na wszystkie elementy budynku. Dzięki wysokiej wytrzymałości na ściskanie wzdłużne i poprzeczne można z niego wykonywać ściany nośne i słupy, za sprawą dobrej odporności na zginanie nadaje się na belki stropu i konstrukcję dachu, a znakomitą odporność na ścinanie można wykorzystywać, stosując tradycyjne ciesielskie złącza, niewymagające używania dodatkowych elementów złącznych. Nowoczesne metody ochrony drewna pozwalają na skuteczne wyeliminowanie ryzyka inwazji pasożytów, a także porażenia przez niebezpieczne grzyby pleśniowe. Środki do impregnacji ogniochronnej pozwalają na zmniejszenie palności drewna i sprawiają, że prawdopodobieństwo, że zajmie się ogniem od wysokiej temperatury albo płomieni jest znikome. Równie prosta jest ochrona drewna przed wnikaniem wody oraz zagwarantowanie mu potrzebnej wilgotności za sprawą właściwego suszenia. Nie można zapominać o dobrych właściwościach termoizolacyjnych drewna, oznaczających ograniczenie ucieczki ciepła i utrzymywanie kosztów ogrzewania budynku na przystępnym poziomie.

Domy drewniane cieszą się na świecie dużym powodzeniem. W Europie Północnej, a zwłaszcza w Skandynawii większość budowanych domów jednorodzinnych to klasyczne domy szwedzkie, nazywane także skandynawskimi. W Ameryce Północnej szczególnie na terenie północnych stanów USA oraz w Kanadzie najpopularniejsze są domy o zbliżonej konstrukcji nazywane domami kanadyjskimi. W Polsce cieszą się one umiarkowanym zainteresowaniem, jednak rosnąca liczba inwestorów decyduje się na konstrukcje oparte na bardzo bogatych rodzimych tradycjach budownictwa drewnianego, a zatem na klasyczne domy z bali. Jeszcze przed kilkudziesięciu laty pierwowzory nowoczesnych konstrukcji były powszechnie wznoszone we wszystkich zakątkach kraju – domy z bali okrągłych dominowały na terenach podgórskich i górskich, natomiast na nizinach budowano raczej domy z bali czterostronne struganych. Do dziś inwestorzy zainteresowani tą technologią mogą wybierać między znakomicie dopasowanymi do naszego klimatu i wpisującymi się w tradycje budownictwa regionalnego domami z bali a budynkami w technologii kanadyjskiej lub skandynawskiej.

Charakterystyka i zalety domów kanadyjskich

Domy kanadyjskie to konstrukcje, które są budowane w technologii szkieletowej. W tym przypadku drewno jest używane jako materiał konstrukcyjny, który odpowiada za przenoszenie obciążeń związanych z ciężarem całego budynku. Poza drewnem używa się także wielu innych materiałów – płyt drewnopochodnych, materiałów termoizolacyjnych, płyt kartonowo-gipsowych czy tworzyw sztucznych. Domy tego rodzaju są zwykle wznoszone na płycie fundamentowej, która stanowi główny element wykonywany w technologii mokrej. Na niej, na odpowiedniej izolacji przeciwwilgociowej mocowane są tzw. belki podwalinowe, które przytwierdzane do betonowej płyty stanowią podstawę dla ścian i całej konstrukcji. W przeciwieństwie do domów skandynawskich, gdzie na szeroką skalę korzysta się z elementów prefabrykowanych, domy kanadyjskie są właściwie w całości składane na placu budowy. Na miejscu zbija się więc poszczególne elementy ścian zewnętrznych, a następnie wewnętrznych, które po zmontowaniu są podnoszone i po właściwym wypoziomowaniu blokowane i łączone ze sobą.

Konstrukcja ścian tworzy szkielet domu składający się z poszczególnych ram będących kompletnymi strukturami nośnymi. Rama składająca się z dwóch słupów oraz podwaliny u dołu i oczepu u góry jest wzmacniania belkami pionowymi tj. słupkami, a także mocowanymi między nimi mniejszymi belkami poziomymi. Nierzadko stosowane są jeszcze dodatkowe stężenia skośne. W ścianach przygotowywane są otwory okienne i drzwiowe łącznie z nadprożami. Od zewnątrz konstrukcja jest zamykana płytą wiórową tworzącą poszycie – MFP lub OSB/3. Przestrzenie między belkami są wypełniane materiałem termoizolacyjnym – wełna mineralną – szklaną albo skalną. Z zewnątrz konstrukcja jest zabezpieczana polipropylenową folią wiatroszczelną oraz paroprzepuszczalną, będącą jednocześnie barierą hydroizolacyjną osłaniającą drewno przed warunkami zewnętrznymi. Folia paroprzepuszczalna ma zapobiegać kondensacji pary wodnej w przegrodzie, co prowadziłoby do pogorszenia właściwości materiału użytego do izolacji cieplnej. Wewnątrz budynku na konstrukcji ścian instaluje się folię paroszczelną, która z kolei nie dopuszcza do wydostawania się z budynku pary wodnej i przenikania jej do struktury ścian. Od środka stosowane są okładziny z płyty kartonowo-gipsowej lub innych materiałów wykończeniowych – np. paneli drewnianych. W podobnej technologii są wykonywane strop oraz podłoga parteru, choć tu używa się często dodatkowych sztywnych płyt z wełny skalnej, poliuretanu zamkniętokomórkowego czy sytroduru.

Konstrukcja domów kanadyjskich jest dość skomplikowana, a ich własności użytkowe ściśle zależą od jakości wykonania wszystkich elementów oraz ich dokładnego spasowania. Największą bolączką tej technologii jest właśnie ilość błędów, jakie można popełnić przy jej realizacji. Niewątpliwym plusem dla wielu osób decydujących się na budowę domu szkieletowego jest możliwość dowolnego wykończenia ścian zewnętrznych i wewnętrznych. Na elewacji można użyć zarówno tynku cienkowarstwowego, jak i paneli z tworzywa sztucznego czy mocowanych ukośnie desek. Dom kanadyjski może być również obłożony płytkami klinkierowymi. Ściany zewnętrzne mogą być ozdobione okładziną ceramiczną, boazerią czy po prostu wyrównane i pomalowane.

Domy kanadyjskie posiadają także pewne ograniczenia. Problemem jest w nich niska bezwładność cieplna – łatwo je w krótkim czasie ogrzać, ale jednocześnie stosunkowo szybko tracą energię, nawet jeśli zastosowano system wentylacji mechanicznej z rekuperacją. Dość nisko są też oceniane ich walory akustyczne. Kłopoty sprawiają dźwięki dobiegające z zewnątrz, ale także hałasy rozchodzące się po całej konstrukcji. W domach wzniesionych w technologii kanadyjskiej stosunkowo często pojawiają się także problemy związane z pracą konstrukcji drewnianej, które mogą się objawiać pęknięciami tynku czy szparami powstającymi między okładzinami ścian wewnętrznych.

Korzyści, jakie dają domy z bali drewnianych

Domy z bali silnie nawiązują do rodzimych tradycji architektoniczno-budowlanych i dobrze wpisują się w nasz krajobraz. W przeciwieństwie do domów kanadyjskich wykonuje się je w zdecydowanej większości z litego drewna, które przybiera formę bali pełnych lub klejonych. Budynki tego rodzaju są wznoszone na ogół z elementów przygotowywanych według konkretnego projektu poza placem budowy, na którym są jedynie dopasowywane i składane w całość. Najczęściej domy z bali powstają przy minimalnym wykorzystaniu elementów złącznych, a najważniejsze połączenia są wykonywane przy pomocy metod ciesielskich. Do największych zalet domu z bali należy jego niepowtarzalny wygląd oraz unikalny charakter wnętrza. Elewacja wykonana z naturalnego drewna, które może być bejcowane lub lakierowane na jaśniejszy bądź ciemniejszy kolor odsłania całego bogactwo materiału – rysunek słoi, rozkład sęków, barwę czy nawet zapach żywicy wyczuwalny w tego rodzaju obiektach. Poza aspektami wizualnymi znaczenie ma też możliwość kontaktu z drewnem, które jest przyjemne w dotyku i ciepłe zarówno dosłownie, jak i w przenośni. Duże znaczenie ma także panujący w drewnianym budynku mikroklimat – z uwagi na higroskopijność drewna pochłania ono i oddaje wilgoć do powietrza, zapobiegając zarówno jej nadmiernemu gromadzeniu się w pomieszczeniach, jak i zbyt dużemu przesuszeniu.

Wielką zaletą domów z bali jest ich stosunkowo szybki czas budowy. Gotowe elementy są składane trochę jak z dużych drewnianych klocków. Tak jak przy domach kanadyjskich budowę rozpoczyna się od belek podwalinowych układanych w miejscach, gdzie mają stanąć ściany. W domach z bali równie często co płytę fundamentową wybiera się tradycyjne ławy i ściany fundamentowe, co pozwala na wykonanie podpiwniczenia. Kolejne belki są układane i pozycjonowane zwykle za pomocą specjalnych szpil w klasycznych konstrukcjach wieńcowych jedne na drugich, na tzw. obłap, w rogach łączy się je przy pomocy odpowiednio nacinanych gniazd wieńcowych. Z bali są też wykonywane belki stropowe. Na całości wznoszona jest więźba dachowa przygotowana pod konkretny rodzaj pokrycia. Dość często wybierany jest gont bitumiczny układany na pełnym deskowaniu, z powodzeniem można jednak zdecydować się również na klasyczny gont drewniany czy lekką i układaną na łatach i kontrłatach blachodachówkę. Nie ma przeszkód, aby przygotować budynek pod układanie dachówki ceramicznej lub cementowej, choć nie jest to rozwiązanie wykorzystywane zbyt często.

Dom z bali drewnianych ma tę przewagę nad domem kanadyjskim, że jest całkowicie naturalny i ekologiczny. Drewno jest pozyskiwane w ramach celowo prowadzonej gospodarki leśnej, co nie wiąże się ani z dużą emisją dwutlenku węgla, ani znacznym zużyciem energii. Drewno to materiał, który jest bezproblemowy w recyklingu, również jego odpady nie stanowią obciążenia dla środowiska naturalnego, a rozdrobnione bardzo szybko ulegają rozkładowi.

Domy kanadyjskie z pewnością są tańsze i często nieco szybsze w budowie – choć w obu przypadkach czas jest liczony w tygodniach, a nie miesiącach, jak przy budynkach murowanych. Wyższe koszty domu z bali wynikają zarówno z wyższego poziomu kompetencji, jakie musi mieć ekipa cieśli, jak i z cen samego surowca – pozyskiwanie drewna o większej średnicy jest po prostu droższe, a jego transport trudniejszy i bardziej kłopotliwy. Jednocześnie nie można zapominać, że domy z bali są solidniejsze – łatwiej opierają się warunkom atmosferycznym i nie ulegają szybkiemu niszczeniu, czego wiele przykładów można znaleźć wśród tradycyjnych domów drewnianych liczących ponad sto lat. Na razie żaden budynek postawiony w technologii kanadyjskiej w naszym kraju nie może się poszczycić podobną długowiecznością.

Domy z bali mają bardzo dobre parametry termiczne. Drewno ma dość wysoką pojemność cieplną, co oznacza zdolność do kumulowania i oddawania energii. Budynek z bali po nagrzaniu będzie więc lepiej utrzymywał ciepło niż typowy „kanadyjczyk”. Nie można zapominać o bardzo dobrych własnościach akustycznych domu z bali. Grube drewno z uwagi na swoją masę i rozmiary nie wpada w wibracje, nie przenosi więc zbyt łatwo dźwięków – ani tych dobiegających z zewnątrz, ani powstających w środku. W porównaniu z domami w technologii kanadyjskiej dom z bali będzie znacznie cichszy.